Đã từng một thời, mỗi chiếc xe mà ông Bùi Ngọc Huyên đẩy ra, ông kiếm lời 100 triệu đồng – số tiền bằng cả tài sản của một gia đình trung lưu sống ở thủ đô Hà Nội. Nhưng ông nói: “Thương trường giống như chiến trường”, công danh của ông không ngừng đổ dốc khi đối thủ tấn công Vinaxuki và ngân hàng chơi bẩn. Cuối đời ông, ông phải chịu gánh nặng của một mớ nợ 2.800 tỷ đồng.
TÓM TẮT
Bước ngoặt trong sự nghiệp: Dấu ấn của ông Bùi Ngọc Huyên, ông chủ Vinaxuki – hãng xe Việt đầu tiên
Bố ông Bùi Ngọc Huyên, chủ tịch HĐQT của Vinaxuki, là một giáo viên dạy tiếng Pháp. Tuy vậy, ông Huyên không theo nghiệp của cha mình. Từ nhỏ, ông đã đam mê xe hơi, và sau đó gia nhập quân ngũ và lái xe trên đường Trường Sơn để cứu nước.
Rời quân ngũ, ông vào làm công chức nhà nước. Nhưng khi ông chỉ mới 50 tuổi, đang giữ chức vụ Vụ trưởng tại Bộ Giao thông Vận tải, ông quyết định nghỉ hưu sớm để thành lập một công ty tư nhân và sản xuất ô tô.
Sự nghiệp của ông Bùi Ngọc Huyên và hành trình trở thành ông chủ Vinaxuki – hãng xe Việt đầu tiên
Ông Huyên bắt đầu quan tâm và đầu tư vào việc thiết kế và sản xuất ô tô một cách tình cờ. Một khi ông xem một phim, ông nhìn thấy rằng trên thế giới, người ta sử dụng xe con để chuyên chở hàng hóa bằng đường bộ, trong khi ông chỉ có thể sử dụng xe thồ và xe thô sơ để vận chuyển đạn dược quân sự, tuyển mọi người dân làm công để làm cho những vùng quê trở nên tĩnh vắng.
Dù ông có đam mê, nhưng vào thời điểm đó, các quy định chưa quá rõ ràng và không ai cho phép ông sản xuất ô tô. Cho đến năm 2004, khi Thủ tướng Chính phủ gặp gỡ doanh nghiệp tại thành phố, ông Huyên quyết định viết một bức thư đề xuất sản xuất xe con và mang đến cho Thủ tướng Phan Văn Khải trong cuộc gặp này. “Trong cuộc họp, Thủ tướng đọc và đọc lại bức thư của mình, có thể thời điểm đó Thủ tướng thấy lạ khi có một công ty TNHH Tư nhân muốn sản xuất ô tô lập công ty như vậy!” – ông Huyên chia sẻ cảm xúc của mình.
Sau khoảng 3 tháng từ Hội nghị đã diễn ra, Thủ tướng yêu cầu các Bộ, ngành thẩm tra nhà máy sản xuất của Vinaxuki. Trước khi được phê duyệt để sản xuất ô tô và nhiều loại phụ tùng ô tô khác, Vinaxuki đã chế tạo mẫu thai cho hãng Ford và Toyota.
Ông Huyên quyết tâm sản xuất chiếc xe của người Việt, không nhờ nhập khẩu phụ tùng mà tự mình “đi khắp nơi trên thế giới” để nghiên cứu, học hỏi và trao đổi với các công nghiệp ô tô hiện đại như Đức, Nhật Bản, Hàn Quốc và Nga (sản xuất xe quân sự).
Vinaxuki là một trong những công ty sản xuất ô tô mới nhất và nổi bật trong việc chế tạo thành công phần thân và khung xe. Dù vỏ xe nhìn đơn giản nhưng có đến 250 bộ phận liên quan, do đó, để sản xuất ô tô mang thương hiệu Việt, Vinaxuki phải làm phần thân và cabin (xe tải), không ai làm ô tô mà phải mua nhiều bộ phận như vậy. Trong quy trình sản xuất ô tô, phần thân xe được coi là quan trọng nhất, không cần đến động cơ hoặc các chi tiết khác. Vì phần thân xe là mặt trước của chiếc xe. Để thực hiện công việc này, ông Huyên đã đầu tư công nghệ, bằng cách tham khảo các nhà máy sản xuất ô tô trên thế giới có công nghệ cao như Đức, Nhật Bản, Hàn Quốc và Nga.
Để không bị ảnh hưởng bởi chuyên gia nước ngoài, trong quá trình chế tạo, ông đã gửi cán bộ và kỹ sư đi học tập ở nước ngoài rồi trở về nhà máy để làm việc. Rất nhiều chuyên gia châu Âu khi đến thăm nhà máy đã biểu lộ sự ngưỡng mộ đối với nhân sự và quy trình sản xuất ô tô của Vinaxuki.
Trong thời gian đó, ông Huyên đã hoàn thành hai đề tài nghiên cứu khoa học cấp nhà nước về “sử dụng công nghệ cao trong việc sản xuất phần thân xe con” và “sử dụng công nghệ cao trong việc sản xuất cabin xe tải”.
Vinaxuki đã thu hút sự quan tâm của các tập đoàn ô tô lớn trên thế giới đến Mê Linh để hợp tác, trong đó có tập đoàn Hyundai của Hàn Quốc sẵn sàng bỏ ra 1.400 tỷ đồng để sở hữu 49% cổ phần của Vinaxuki. Tuy nhiên, thương vụ này chỉ dừng lại ở giai đoạn ghi nhớ, vì vào thời điểm đó, luật lệ về doanh nghiệp lớn vẫn chưa được hoàn thiện và sản xuất xe con không phải là một ngành nghề được đăng ký nên ông Huyên không thể bán cổ phần cho đối tác nước ngoài. Ông nói: “Lúc đó, công ty đang nợ ngân hàng 600 tỷ đồng, nếu bán 49% cho Hyundai, tôi có thể trả hết nợ và có thêm tiền để sản xuất ô tô.”
“Năm 2009, các tập đoàn ô tô lớn trên thế giới tìm đến Mê Linh để hợp tác với Vinaxuki. Trong đó, tập đoàn Hyundai của Hàn Quốc đã sẵn sàng chi 1.400 tỷ đồng để sở hữu 49% cổ phần của Vinaxuki. Tuy nhiên, thương vụ này chỉ dừng lại ở giai đoạn ghi nhớ, do vào lúc đó Luật doanh nghiệp lớn mới chỉ mới được ban hành, và việc sản xuất xe con chưa được đăng ký. Ông Bùi Ngọc Huyên cho biết, khi ấy xí nghiệp nợ ngân hàng 600 tỷ, nếu bán 49% cho Hyundai thì dễ dàng trả nợ và có thể sản xuất ô tô”.
Vụ án nổi tiếng liên quan đến ông và ngân hàng cũng xảy ra tại nhà máy sản xuất xe tải nặng ở Hậu Lộc, tỉnh Thanh Hóa.
Thành công ngắn ngủi và suy thoái không phanh
Năm 2011, khi khủng hoảng kinh tế tài chính đe doạ, ngân hàng cắt giảm vốn vay, Vinaxuki vẫn tiếp tục tạo lợi nhuận. Năm trước đó, khách hàng từ miền Nam đã đặt cọc mua hàng loạt xe tải 4 cầu, nhưng vì những ngân hàng cắt giảm vốn, “ngân hàng chơi xỏ” nên Vinaxuki không thể sản xuất.
Năm 2013, ông Bùi Ngọc Huyên đã bổ nhiệm con trai lên làm Tổng Giám đốc Vinaxuki. Nhưng “thằng này thẳng thắn, không chắc chắn biết quanh co”. Trong chiến thuật tái cơ cấu nợ với ngân hàng, ông Huyên đã đề xuất sản xuất xe có động cơ 1.2 giá chỉ 200 triệu đồng, xe 1.5 giá chỉ 300 triệu đồng, mức giá này chỉ bằng một nửa so với thời điểm đó. “Con trai tôi đã tiết lộ tất cả bí mật. Nhiều công ty sản xuất xe con cảm thấy lo ngại, nên họ đã tìm đến các nhà báo để tìm kiếm thông tin về nhà máy sản xuất, nhưng tôi không cho phép, nên phóng viên chỉ có thể chụp được ảnh xe Vinaxuki đang lưu thông và tự nhiên câu hỏi được đặt ra là “Xe Vinaxuki chạy trên đường phố, tiếng nổ dồn dập?!” – ông Huyên chia sẻ những câu chuyện của mình.
Giấc mơ sản xuất ô tô của ông Bùi Ngọc Huyên đã kết thúc khi các chiến thuật tái cơ cấu nợ chưa được chấp nhận và tài sản thế chấp bị ngân hàng rao bán, đấu giá để thu hồi vốn.
Ông chủ hãng sản xuất ô tô đầu tiên tại Việt Nam Vinaxuki đã 80 tuổi, ông đang sống trong một căn nhà không đủ tiện nghi, không có ai chăm sóc một cách đặc biệt, ngay trên sàn nhà máy được đặt ở huyện Mê Linh. Thu nhập chính của ông hiện nay là mức lương 8 triệu đồng, cộng với thu nhập không đều từ việc nuôi gà trong nhà máy.
